تخته سنگ های یشم (Jadeite) جزو آن دسته از گوهرها هستند که در حالت راف به سختی می توان آنها را ارزشیابی کرد زیرا از کیفیت لایه های درونی اطلاعات کمی بر سطح خارجی می توان یافت. زمانی که برای کاروینگ برنامه ریزی می کنیم، این مسئله یک چالش خاص است زیرا اینجاست که در آن منطقه بندی رنگ، بخش پیچیده ای از محصول نهایی می شود. هنرمند مجبور است با تعیین ماهیت واقعی بخش داخلی تخته سنگ یشم سبز راف، کار را شروع کند.
رنگ امیزی یشم سبز معمولا رگه رگه است. در حالی که این موضوع - وقتی یک قطعه رنگی یکنواخت مورد نظر است- برای جواهر یک چالش محسوب می شود، این ویژگی برای هنرمندانی که در حال خلق تراش های هنری (کاروینگ های) پیچیده هستند، یک موهبت است. با ادغام منطقه بندی رنگ های طبیعی مواد در طراحی، آنها به یک تعادل بین طبیعت و هنر می رسند. کلید هنرمند، تعیین منطقه بندی رنگ یشم راف و سپس انتخاب طرحی است که آن را در شکل کاروینگ ترکیب کند.
بمحض اینکه یشم راف مورد بررسی قرار گرفت و منطقه بندی رنگ داخلی آن مشخص شد، هنرمند یک نقشه برای کنده کاری طراحی می نماید وسعت تصویر به اندازه و شکل یشم راف و همچنین ماهیت منطقه بندی رنگ بستگی دارد. قبل از شروع کاروینگ ، ممکن است هنرمند در حال مشاهده ظاهر راف، طرح را روی کاغذ رسم کند.
هنگامی که راف مورد ارزیابی قرار گرفت، مناسب ترین طراحی انتخاب و روی کاغذ ترسیم شد، کارور، طراحی را روی یشم راف پیاده می کند. این یک گام بسیار مهم است، چرا که به طور مستقیم- با تبدیل یک طرح دو بعدی به یک برنامه برای کاروینگی سه بعدی- مفهوم طراحی را به یک طرح کار برای کاروینگ برمی گرداند. اولین گام در این فرآیند، کشیدن طراحی روی قطعه یشم راف است.
تراش بر روی فیروزه طی مراحل زیر انجام می شود:
سنگ های قیمتی فست شده، کیفیت های ذاتی یک ماده معدنی مانند رنگ (یا فقدان آن)، وضوح، آتش (شعله وری) و درخشندگی را از خود نشان می دهند که در غیر این صورت ممکن است از نظر پنهان بمانند. مهارت گوهرتراش در این بخش بسیار مهم است و انواع گوناگونی از تراش های مختلف ابداع شده اند تا طیف گسترده ای ازسنگ های قیمتی را در بهترین حالتشان نشان دهند. اولین تراش، کابوشن (cabochon) بود – یک گنبد صیقلی ساده. این تراش امروزه به طور گسترده ای برای سنگهای شفاف یا مات که برای تاثیرگذاری شان، به رنگی اثر سطح متکی هستند، استفاده می شود. فیروزه(Turquoise)، اپال (opal) و سنگ ماه (moonstone) به این روش تراش می خورند. انواع تراشهای قدیمی، تراش تاریخی رز (rose cut) و گسترش آن، بریولت ( briolette)، قطره ای (drop-shaped) و سایر انواع تراش، هر از گاهی بازگشت به مدرا در پی داشته اند.
تراش برلیان گرد جدید، از تراش های برلیان قبلی تکامل یافته و به ویژه برای الماس طراحی شده است که با 57 یا 58 فست، از نظر ریاضی به شکلی زاویه دار شده تا شعله وری و درخشش این سنگ را به بهترین نحو ممکن نشان دهد. این بازده بلور الماس هشت وجهی را نیز به حداکثر می رساند. تغییر و تصرف بسیاری در زمینه تراش برلیان وجود دارند که از جمله آنها می توان به بیضی (oval)، گلابی (marquise)، اشک و شکل قلب اشاره کرد. درضمن تراش های فانتزی جدید همچنان در حال توسعه هستند.
تراش پله ( تراش تله نیز نامیده می شود)و اقتباس های آن برای سنگ های رنگی با پراکندگی کم (fire) مناسب هستند چرا که رنگ بدنه را نمایان تر می کنند. این تراش یک فست تیبل (table facet) بزرگ دارد که با فست های مستطیلی بلند در قسمتهای بالا و پائین لبه (girdle ) سنگ احاطه شده است. طرح اولیه می تواند انواع اشکال هندسی را به خود بگیرد- مستطیل، مربع، مثلث، بادبادک شکل و بیشتر. سنگ های تراش پله ای مستطیل شکل کوچک، با فست های کمتر، تحت عنوان باگت شناخته شده اند و درحلقه ها به عنوان سنگهای شانه برای سنگهای بزرگتراستفاده می شوند.
یک فرم مختصر از تراش پله ای، تراش زمرد (امرالد) است که برای حذف آسیب زدن به گوشه های شکننده سنگ جواهر، طراحی شده است. این تراش بطور گسترده برای زمردها (که به همین دلیل این اسم را دارد) بکار می رود که تمایل به شکنندگی در آنها زیاد است.این تراش گاهی اوقات برای الماس استفاده می شود که یک تراش مفید برای کریستال های مسطح تر الماس و macles (کریستال های جفت) وانواع سنگ های دیگر محسوب می شود. با پیچیده تر شدن فناوری تراش، تراش های جدید نیز همچنان در حال شکل گیری هستند و قدیمی ها هم در حال پیشرفت. مثلا در حال حاضر، لیزرهای کامپیوتری به طور گسترده ای برای تراش الماس استفاده می شود که بسیار دقیق و به طور فزاینده ای مقرون به صرفه هستند.
نام Cabochon از کلمه فرانسوی Caboche به معنای گنبد کوچک گرفته شده است و به نوعی تراش که به صورت بدون سطح است، اطلاق می شود. در واقع قسمت بالای گوهر به شکل محدب و قسمت زیرین آن مسطح است که حالتی گنبدگونه بوجود می آورند. به این نوع تراش در ایران کابوشنیا دامله می گویند. یکی از بزرگترین مزیت های این روش تراش به صرفه بودن آن است زیرا در مقایسه با تراش های دیگر وزن کمتری از سنگ خام (Rough) برای تراش از بین می رود و در نتیجه سنگ حاصل، وزن بیشتری خواهد داشت.
در اواخر قرن 13 و در اوایل قرن 14 میلادی، علاقه برای ایجاد گوهر هایی با سطح و در نتیجه ایجاد چرخش نور درون سنگ افزایش یافت و در زمان رنسانس این علاقه به گونه ای شدت گرفت که علم و هنر کنترل نور درون سنگ قیمتی به توسعه علم گوهرشناسی و طبیعتاً گوهرتراشی انجامید. علاقه به این نوع گوهرتراشی اندک اندک سراسر اروپا را فرا گرفت و در نهایت باعث شد مدیریت نور به موضوع اصلی در گوهر تراشی مبدل شود.
حال این سوال پیش می آید که چرا بعد از چندین قرن تلاش در این زمینه و بوجود آمدن ابزار دقیق گوهرتراشی، هنوز از تراش کابوشن استفاده می شود؟ این نوع تراش معمولاً برای سنگ های غیر شفاف استفاده می شود. همانطور که می دانید سنگ های که سختی موسآنها کمتر از 7 است به راحتی خراشیده می شوند و مسلماٌ خراش های زیاد روی گوهر جذابیت آن را کم می کند به همین دلیل گوهر های که سختی کمتر از 7 دارند و کدر هستند به شکل کابوشن پلیش داده می شوند تا خراش ها کمتر به نظر بیایند. به همین دلیل بسیاری از سنگ ها از جمله اوپال، فیروزه و عقیق به این شکل تراشیده می شوند.
از این تراش برای سنگ های دارای ستاره (مانند Star Sapphire) و سنگ های چشم گربه ای استفاده می شود. به دلیل آنکه چشم حساسیت کمتری نسبت به عدم تقارن در بیضی دارد معمولاً سطح زیرین کابوشن ها بیضی در نظر گرفته می شود. دلیل دیگر این انتخاب ترکیب زیبای گنبد بیضوی است که معمولاً مشتریان بیشتری را به خود جلب می کند.
اگر شما هم به تراش سنگ های قیمتی و یا گوهرشناسی علاقه دارید می توانید از کلاس های آموزشی شرکت آرگو استفاده نمایید و اگر این حرفه را آموخته اید می توانید از شرکت آرگو انواع دستگاه های گوهرشناسی و گوهرتراشی را تهیه نمایید.
تراش برلیان یکی از انواع تراشی است که برای الماس و بسیاری از سنگ های قیمتی دیگر استفاده می شود. مهمترین مشخصه این نوع تراش، تعداد بسیار زیاد صفحات و وجه های چندگانه گوهر است.همچنین درخشش بسیار زیاد گوهر هایی با این نوع تراش شکل می گیرند از مزیت های به کار گیری این روش است. دلیل این درخشش نیز حالت مخروطی شکل گوهر تراشیده شده به شیوه برلیان است که باعث چرخش بیشتر نور در گوهر می شود.
به گفته محققین،قدمت استفاده از الماس در زیور آلات و جوهرات حداقل به قرن چهاردهم میلادی باز می گردد.در نتیجه پیشرفت تکنولوژی و توسعه ابزارآلات تراش جواهر این نوع تراشکاری گوهر پر ارزش به تدریج به تکامل رسیده است. تراش برلیان (Brilliant) نتیجه سال ها مطالعه علمی و عملی در برش انواع جواهرات است. این تراش به دلیل ایجاد طیف رنگی بسیار گسترده از محبوبیت فراوان برخوردار است و برای تمام سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی کاربرد دارد.
تراش Round Brilliant-Cut در سال 1919 توسط Marcel Tolkowsky توسعه یافت و درواقع نوعی راهنمای عمومی بود که شامل جنبه های مختلف برش الماس می شد، اما آنچه که امروزه استفاده می شود مدل ایده آل مارسل است.
GIA در مقاله ای در این باره می نویسد:
هر سطح کوچک در جواهرات و سنگ های قیمتی پتانسیل لازم برای تغییر جهت انعکاس نور را دارد. از این رو باید محاسباتی سه بعدی انجام شود تا مسیر بازتاب نور پیش بینی شود. از آنجایی که الماس ها با تقریب خوبی متقارن هستند ، نور از سمت های مختلف و با زوایای مختلفی وارد آن شده و این عامل نیاز به ارزیابی مجدد نتایج Tolkowsky را موجب می شود تا الماس به بهترین نحو بدرخشد.
جنبه مهم دیگری که Tolkowsky آن را نادیده گرفت میزان بازگشت نور درون الماس بود. وی تنها دو بار بازگشت نور را محاسبه کرده بود. درحالیکه ما می دانیم بخش مهمی از ظاهر الماس بخاطر وجود پرتو هایی نوری است که بیش از دو بار در سنگ چرخیده اند. در واقع بار دیگر میبینیم که توضیح Tolkowskyدرباره عملکرد الماس مفید، ولی با تکنولوژی دستگاه های امروزی ناقص است.
در تراش های امروزی برلیان ( Modern Round Brilliant (تصاویر 1 و 2)) 58 سطح مختلف ( بدون احتساب Culet 57 سطح) وجود دارد. در این تراش 33عدد تاج (Crown) و 25 عدد Pavilion موجود است(برای بررسی جزییات به تصاویر توجه نمایید)، البته باید گفت در دهه های اخیر جواهرتراشان در قسمت میانی تعداد سطح هایی دیگری می تراشند و در بعضی گوهر ها تعداد تراش بیشتری در بخش تاج و پایه بوجود می آورند. اما بسته به اندازه و محل تراش ممکن است برش، به تقارن سنگ قیمتی صدمه بزند بنابراین همواره باید به زاویه تراش توجه شود.
تراش جواهرات به شیوه اصلی نیازمند بهره مندی از دانش ،مهارت و ابزار دقیق است،اگر به این حرفه علاقه دارید می توانید در کلاس های آموزش گوهرتراشی آرگو شرکت کنید و یا از دستگاه های گوهرتراشی ما بهره مند شوید.
